Z początkiem 2025 roku weszły w życie nowe przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które dadzą prawo do tzw. renty wdowiej. Chodzi o możliwość łączenia wypłaty renty rodzinnej (nie tylko tej wypłacanej przez ZUS) z innym świadczeniem wypłacanym przez ZUS, np. emeryturą, rentą.
Renta wdowia nie jest odrębnym, nowym świadczeniem. Potoczną nazwą „renta wdowia” (która nie pojawia się w przepisach) określa się możliwość wypłaty wdowie lub wdowcowi uprawnionemu do emerytury lub renty – części świadczenia emerytalno-rentowego po zmarłym małżonku. Albo na odwrót – jeżeli to będzie korzystniejsze dla osoby owdowiałej: pełnego świadczenia po małżonku i części swojego własnego świadczenia. Z tego m.in. powodu przepisy posługują się wyrażeniem „świadczenia w zbiegu”. Te „świadczenia w zbiegu” to właśnie świadczenia przysługującego wdowcowi lub wdowie z własnego ubezpieczenia emerytalno-rentowego i drugiego świadczenia (a raczej jego części) po zmarłym małżonku.
Jak wynika ze zmienionego lipcową nowelizacją art. 95 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:
„1. W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego, z zastrzeżeniem art. 95a.”;
Dotąd (do końca 2024 roku), w przypadku zbiegu prawa do kilku świadczeń emerytalno-rentowych obowiązywała zasada wypłaty jednego świadczenia. Osoba uprawniona do takich świadczeń musiała dokonać wyboru, które świadczenie chce otrzymywać. Jeśli samodzielnie nie podjęła takiej decyzji, to otrzymywała świadczenie wyższe. Zasada ta odnosiła się także do zbiegu prawa do renty rodzinnej z innymi świadczeniami emerytalno-rentowymi.
Od 2025 roku wdowy i wdowcy, którzy mają prawo do co najmniej dwóch świadczeń emerytalno-rentowych (w tym renty rodzinnej po zmarłym małżonku) mogą wybrać, czy chcą otrzymywać całą rentę rodzinną i 15 proc. własnego świadczenia, czy odwrotnie.
Komu przysługuje prawo do renty rodzinnej
ZUS przypomina, że do renty rodzinnej mają prawo członkowie rodziny (dzieci, wnuki, małżonek) osoby, która w chwili śmierci:
- miała ustalone prawo do emerytury, albo spełniała warunki do jej uzyskania,
- miała ustalone prawo do emerytury pomostowej;
- miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, albo spełniała warunki do jej uzyskania;
- pobierała zasiłek przedemerytalny;
- pobierała świadczenie przedemerytalne;
- pobierała nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Oceniając prawo do renty rodzinnej, ZUS przyjmuje, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.
ZUS wyjaśnia też, że prawo do renty rodzinnej ma małżonek zmarłego (czyli wdowa lub wdowiec), który do dnia śmierci pozostawał we wspólności małżeńskiej, jeżeli spełni przynajmniej jeden z poniższych warunków:
- w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy; albo
- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat;
- sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej;
- ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci.
Wdowa lub wdowiec, która(-y) nie spełnia tych warunków i nie ma źródła utrzymania, ma prawo do renty rodzinnej:
- przez rok od śmierci współmałżonka;
- przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu kwalifikującym do wykonywania pracy zarobkowej – nie dłużej niż przez 2 lata od śmierci współmałżonka.
ZUS wyjaśnia też, że małżonka lub małżonek rozwiedziony albo wdowa lub wdowiec, którzy w chwili śmierci współmałżonka nie pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli – oprócz spełnienia wymienionych warunków – mieli w dniu śmierci współmałżonka prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.
Ponadto prawo do renty rodzinnej ma również małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, jeśli udowodni, że bezpośrednio przed śmiercią współmałżonka otrzymywała od niego alimenty na podstawie porozumienia między rozwiedzionymi lub separowanymi (nie dotyczy to mężczyzny).
Wzór wniosku oraz szczegółowe informacje dostępne na: